OYUN SAATİ Oyunlar çocuklarımızın eğlenerek öğrenmesinde ilk basamağı oluşturuyor. Çocuk oyun yoluyla fiziksel ve zihinsel yönden gelişirken, deneme-yanılma yoluyla da kendi başına birşeyler öğrenmenin zevkini yaşıyor ve kendine güven duygusu gelişiyor.

İyi bir oyuncağın temel kuralı, yaratıcılığı geliştirmesidir.

Oyuncak nedir? Bir kaynaktan aynen şöyle yazıyor: “Oyuncaklar, çocuğun doğal yeteneklerini kolaylaştıran, böylelikle de büyük bir eğitimsel işlevi yerine getiren oyun malzemeleridir.”

Peki oyun nedir? 3 ayrı tanımı var:

“Oyun, çocuğa hiç kimsenin öğretemeyeceği konuları, kendi deneyimleriyle öğrenmesi yoludur.”

“Oyun, sonucu düşünülmeden eğlenmek amacıyla yapılan hareketlerdir. Oyun ‘iş’ in karşıtı olarak düşünülmektedir. Çünkü ‘iş’de belli bir bir sonuç sözkonusudur.”

“Piaget’e göre oyun, bir uyumdur.”

Suyun Önemi:

Aynı kaynakta eğitimsel değeri büyük olan oyun malzemelerinden birinin de “su” olduğu yazıyor. Deneyim ve keşif olanakları sağlayan su sayesinde utangaç çocuk uyarılıyor, saldırgan çocuk sakinleşiyor. Su aynı zamanda çocuğun dikkatini bir konu üzerinde uzun süre toplamasına da yardımcı oluyor.

Kum ve su 2 yaşından itibaren tüm yaşlar için temel oyun malzemesi olarak kabul ediliyor.

Elektronik oyuncaklar:

Elektronik oyuncaklar hakkında ne biliyoruz? Birçoğumuz çocuklarımıza elektronik oyuncak almayı bir ayrıcalık olarak görebiliriz. Fakat bakın kitaplar neler yazıyor:

“Elektronik oyuncak, çocuğun dar bir mekanda sıkışıp kalmasına neden olan bir bireysel oyundur. Oysa benzeri oyunlar çocukluğun ilk yıllarında aşılmış ve artık çocuk kollektif oyun oynama dönemine girmiştir. İşte çocuğu arkadaşlarından uzaklaştırmakla sosyal gelişimini olumsuz açıdan etkileyen elektronik oyuncaklar ondaki yaratıcılık yeteneğinin gelişmesini de engellemektedir.

Dikkat, algı, göz-el koordinasyonu ve muhakeme gibi bazı zihinsel işlevlerin gelişiminde yararları bulunmasına karşın, elektronik oyuncaklar çocuğun gerçek anlamdaki oyun faaliyetini ve sosyal gelişimini olumsuz bir biçimde etkilemektedir.”

Oyun Malzemeleri:

Bu yazıyı hazırlarken ben de sizler gibi yeni bilgiler edindim. Bunların en önemlisi aşağıda okuyacaklarınız. Oyun malzemelerine ilişkin bir sınıflandırma olduğunu biliyor musunuz? Oyun malzemeleri 5 ana grupta ele alınıyormuş.

“Birinci malzeme grubu, çocuğun etrafını saran dış dünyayı tanıması ve deneyim kazanmasına yardımcı olur. Ancak bunu gerçekleştirebilmesi için çocuğa, ulaşabildiği tüm objeleri yakalama ve keşfetme olanağı verilmelidir. Bunların en önemlileri su, kum, toprak, çamur ve boyalardır.

İkinci grup malzeme, çocuğun yaratıcı yeteneğini ve kendi kendini yönetebilme arzusunu uyaran çamur, boya ve tebeşirlerdir.

Üçüncü grup oyun malzemesi, çocuğun hayal gücünü uyaran bebek, bebek elbiseleri ve hayvanlardır.

Dördüncü grup malzeme, çocuğun yetişkin becerilerini kazanmasına yardımcı olan fırça, süpürge, küçük ev eşyası gibi model oyuncaklardır.

Beşinci grup malzeme ise, çocuğun bedensel ve zihinsel yeteneklerinin gelişimine doğrudan doğruya yardımcı olan jimnastik gereçleriyle, inşa oyuncaklarıdır.”

Doğru Oyuncak Seçimi:

Bebek 1 yaşına geldikten sonra sağlıklı bir gelişim süreci geçirebilmesi için doğru oyuncak seçimi yapılmalıdır. Bu oyuncaklar el becerilerini ve zihin gelişimini aynı oranda etkilemeye yönelik olmalıdır.

Çocuk için seçilecek oyuncak yaşına, beceri ve ilgilerine uygun olmalıdır. Ayrıca oyuncaklar sağlam, dayanıklı, kullanışlı, bakımı kolay ve boyası çabuk çıkmayan cinsten olmalıdır. Keskin sivri köşeleri olmamalıdır.

Birkaç oyuncağın işlevlerini tanıyalım:

Çıngıraklar:
Bebeğinizin belki de ilk ses çıkaran oyuncağı olacaktır. Bebeğin dikkatini çeker. Uzanmasına ve yakalamasına teşvik eder. Göz ve el koordinasyonunu geliştirir. Sebep-sonuç ilişkisini öğrenmeye başlamasını sağlar.
Yumuşak oyuncaklar:
Yumuşak bir oyuncak ayı, bebeğin yatağında kendini güvende hissetmesini sağlar. İletişim ve dil becerisinin gelişimi açısından da yararlı olabilir.
Telefon:
6. aydan itibaren oyuncak telefon önem kazanır. Önceleri tuşlarına basıp, ahizeyle oynarken zaman içinde konuşuyor ve dinliyormuş gibi yaparak oynar. Telefonla “sanki konuşuyor” gibi yapan çocuğun bu etkinliği, iletişim becerisinin gelişmesi açısından önemlidir.
Şekilli kutular (bul-tak kovası vb.):
Basit olanları küçük bebekler için uygundur. Ancak daha karmaşık olanları 2 yaş ve üzeri çocuklar için bir tür test aracı olmaktadır. Bunlar; el becerisini geliştirme, obje-boşluk uydurma, ayırt edebilme yeteneklerini destekleme ve bunun yanında çocuğa “yok olan” objenin hala var olduğunu anlatabilme açısından yararlıdır.
Çekmeli oyuncaklar:
Oturan bebekler için faydalıdır. Dengeli, yeterli ses çıkaran, çekildikçe değişik şekilde hareket eden bir oyuncak, çocuğa büyük zevk verir.
Toplar:
Emekleyen bir bebek topu kovalamaktan büyük zevk alır. Yeni yürümeye başlayan bir bebek ise onu yuvarlar ve yakalamaya çalışır. Daha büyük çocuk ise ayaklarıyla vurabileceği, atabileceği organize oyunlardan hoşlanır. Top oyunları karşılıklı etkileşim, iletişim, sıra bekleme gibi sosyal becerilerin gelişmesi açısından da faydalıdır.
Müzik oyuncakları:
Enstrümanlar dinleme ve taklit etme becerilerini geliştirir. Çocuğu belleğini kullanmaya zorlar. Bunun yanında işbirliği ve sıra bekleme davranışlarını desteklemesi nedeniyle sosyal faaliyetler için de faydalıdır.

LEGO DÜNYASI

Legolar çocuğun hayal dünyası için değişik fırsatlar sunan oyuncaklardır. Çocuk, parçaları kendi hayal dünyasına uygun şekillerde yerleştirerek değişik oyunlar yaratabilir. Büyüklerin birşeye benzetemediği bir şekil, çocuk için bir ev veya araba olabilir.

Lego türü geçmeli oyuncakları birbirine geçip çıkarmak kaslara egemen olmayı, bu da çocuğun duyu-hareket açısından gelişmesini sağlar. Çeşit çeşit biçimler yaratmak, modelleri yeniden kurmak çocuğun düş gücünü çalıştırır ve algılama duyusunu geliştimede rol oynar. Birşeyler kurmaya dayanan bütün oyuncaklar veya oyunlar zekayı çalıştırır.

Bu yazımı genel olarak kaynaklardan faydalanarak hazırladım. Çünkü oyuncağın çocuk gelişimindeki rolü psikolog doktorların önemle üzerinde durduğu bir konu. Çocuğumuzun yaşına uygun oyuncak seçimi, onun sosyal-fiziksel ve zihinsel gelişimiyle doğrudan etkili olduğundan bu konuyu ele alırken kaynaklara başvurup sizleri öyle bilgilendirmeyi daha uygun gördüm.

Başvurulan kaynaklar:
Çocuğunuzun ilk 6 yılı – Prof.Dr.Haluk Yavuzer
Çocuk psikolojisi – Prof.Dr.Haluk Yavuzer
Çeşitli bebek dergileri-kitapları